Τεχνική του Θεάτρου Ταρώ - Άρθρο 3ο - Οι κάρτες της Ελοϊζας

Πριν συνεχίσουμε με τα άρθρα γύρω από τις ασκήσεις του Θεάτρου Ταρώ, ας δούμε μια εφαρμογή των καρτών Ταρώ στην καλλιτεχνική αναζήτηση. Η παραπάνω φωτογραφία είναι από το εργαστήρι του Θεάτρου Ταρώ στη Λευκάδα, όπου οι κάρτες Ταρώ συνέβαλαν στην "οπτικοποίηση" της ιστορίας της πρωταγωνίστριας του έργου του συγγραφέα Γιάννη Καλαβριανού, "Αβελάρδος & Ελοϊζα".

Αυτή η "οπτικοποίηση", μπορεί να βοηθήσει, φυσικά, από έναν ηθοποιό και ένα σκηνοθέτη στο θέατρο, έως και ένα συγγραφέα, έναν video artist, ένα χορογράφο, και άλλους. Προσπαθώντας να "οπτικοποιήσεις" μια ιδέα, μια ιστορία και αφήνοντας τις κάρτες να "μιλήσουν", πολλές φορές αποκαλύπτουν αυτό, που αναζητούσαμε εξαρχής ή μας εμπνέουν να αναζητήσουμε καινούρια μονοπάτια ή ακόμα και να δούμε με άλλη ματιά το ίδιο το καλλιτεχνικό μας έργο.

Επίσης, βασική σημείωση στη συγκεκριμένη ανάλυση, οι κάρτες σαφώς "επηρεάστηκαν" και από την ίδια την ηθοποιό, την performer, που θα ερμηνεύσει το ρόλο. Αλλά και τη στιγμή, που αποφασίσαμε να διαβάσουμε τις κάρτες για το συγκεκριμένο ρόλο. 

Μια βασική αρχή στην αναζήτηση ενός ρόλου σε ένα θεατρικό, στην περίπτωσή μας της βασικής πρωταγωνίστριας, Ελοϊζας, είναι να καταγραφούν όλες οι πληροφορίες, που μαθαίνουμε για την ηρωίδα μέσα στο έργο. Αν, φυσικά, είναι υπαρκτό πρόσωπο, τότε ακόμα περισσότερες πηγές γνώσης είναι σημαντικές. Έχοντας, όμως, το ίδιο το έργο ως τη βασικότερη πηγή, είναι σημαντικό να αναζητήσουμε και να καταγράψουμε όσες πληροφορίες προσφέρονται από το συγγραφέα.




Σαν δεύτερο βήμα, δημιουργούμε ένα είδος γενεογράμματος (ένα διάγραμμα, που περιγράφει τις σχέσεις του (υπό αναζήτηση) χαρακτήρα με την οικογένειά του, όσο παλιά μας αφήνει ο συγγραφέας να έχουμε πρόσβαση). Ποιες είναι οι σχέσεις με συγγενείς της; Οι γονείς της ζουν ή όχι; Αν όχι, πέθαναν από κάποια αρρώστια ή τραγικό γεγονός; Ποιος είναι ο βασικός συγγενής, που επηρεάζει τη ζωή της πρωταγωνίστριας; Στην περίπτωσή της Ελοϊζας, για παράδειγμα, ήταν ο θείος της, ο εφημέριος Φυλμπέρ, εφόσον είχε χάσει και τους δυο γονείς της σε επιδρομή όταν ήταν μωρό. Εν ολίγοις, είναι σημαντικό να αποτυπωθούν όλες οι συναισθηματικές σχέσεις με την ευρύτερη οικογένειά της, αλλά και κάποιες βασικές πληροφορίες, που αφορούν τα μέλη αυτής. 

Μόλις ολοκληρώσουμε το πρώτο γενεόγραμμα (σε μια αναζήτηση ρόλων, όσο πιο "βαθύτερα" μπαίνει κάποιος ανακαλύπτει και κάποια νέα στοιχεία, που θα βοηθήσουν στην ανανέωση του διαγράμματος), επόμενο βήμα είναι οι κάρτες Ταρώ.

Πριν, όμως, από τη μικρή παρουσίαση του παραπάνω διαβάσματος καρτών για το ρόλο της Ελοϊζας, θα ήθελα να αναφερθώ στην αίσθηση, που δημιουργήθηκε αρκετά έντονα στην προετοιμασία για το εργαστήρι στη Λευκάδα. Ως μια προσωπική, αν θέλετε, ανάγνωση του έργου, το πρωταγωνιστικό ζευγάρι συνδέονταν με το ζευγάρι των καρτών Ταρώ, της Πάπισσας ή Υψηλής Ιέρειας και του Πάπα. Η Ελοϊζα θα γινόταν η καινούρια Υπατία και ο Αβελάρδος ήταν ο μεγαλύτερος σχολάρχης του Παρισιού. Οι κάρτες Ταρώ αντίστοιχα της Πάπισσας και του Πάπα, έχουν ως ισχυρό στοιχείο το θρησκευτικό, αλλά δεν είναι μόνο αυτό, που τις χαρακτηρίζει.





Η Πάπισσα ζει σε ένα προστατευτικό περιβάλλον, είναι κλεισμένη στον εαυτό της και περιμένει τον Πάπα για να τη βοηθήσει να μεταδώσει τη γνώση, που έχει. Είναι επιπλέον μια κάρτα, που συμβολίζει την επώαση, την αγνότητα, αλλά και την αυστηρότητα.

Αντίστοιχα, ο Πάπας είναι ο δάσκαλος, αυτός, που μεταδίδει τη γνώση στους μαθητές τους, μια πνευματική φυσιογνωμία. Αλλά, από την άλλη πλευρά είναι μια καταπιεστική Αρχή και μπορεί να συμβολίζει και την προσκόλληση σε ξεπερασμένες φόρμες. Εξαρτάται κάθε φορά πως μπορεί να τον προσεγγίσει κανείς σε ένα διάβασμα.

Επιπλέον, αν αυτές τις δύο κάρτες, αυτές τις δύο αρχετυπικές φιγούρες τις τοποθετήσει κανείς τη μία δίπλα στην άλλη, τότε τα αποτελέσματα επίσης είναι πολύ διαφορετικά. Αν η Πάπισσα προηγείται του Πάπα, τότε η σχέση είναι υποστηρικτική, μια σχέση, που ο ένας συμπληρώνει τον άλλον με βασικό τους στόχο να μεταδώσουν τη γνώση τους. Αν, αντίθετα, ο Πάπας προηγείται της Πάπισας, τότε είναι σε σύγκρουση. Αν μάλιστα, προχωρήσουν στο να δημιουργήσουν οικογένεια και να κάνουν παιδιά, τότε εύκολα μπορούν να εμπλακούν σε ένα φαύλο κύκλο, όπου τα παιδιά τους απλά θα παρακολουθούν τους καυγάδες τους. Φυσικά, αυτή είναι μια από τις ιστορίες, που μπορεί να δημιουργήσει κάποιος παρατηρώντας το συγκεκριμένο ζευγάρι. Αλλά ήταν ένα ακόμα στοιχείο, που ταίριαζε και στο προφίλ της σχέσης της Ελοϊζας και του Αβελάρδου, όταν γεννήθηκε ο γιος τους, ο Αστρολάβος.



Είναι εύκολα κατανοητό, ότι το θεατρικό και όχι μόνο παιχνίδι με τις κάρτες Ταρώ, μπορεί να δημιουργήσει ατελείωτες ιστορίες. Αλλά είναι μια άσκηση, που θα αναλυθεί σε επόμενο άρθρο. Πόσο μάλλον όταν πέρα από τη θέση της μίας με την άλλη κάρτα, δούμε τις αντίστοιχες κάρτες της άλλης δεκάδας, αυτής, που κρύβεται "από κάτω". Για να γίνει πιο κατανοητό, ένα βασικό στοιχείο των καρτών Ταρώ είναι ότι οι κάρτες της πρώτης δεκάδας συνδέονται με τις αντίστοιχες κάρτες της δεύτερης. Δηλαδή ο αριθμός 1 με τον αριθμό 11, ο 2 με τον 12 κ.ο.κ. Στην περίπτωση του πρωταγωνιστικού ζευγαριού, μου ήταν σχεδόν ξεκάθαρο ότι η κάρτα του Κρεμασμένου με την κάρτα της Πάπισσας (2-12) και αντίστοιχα η κάρτα του Διαβόλου με την κάρτα του Πάπα (5-15), έχουν άμεση σχέση με το ίδιο το έργο. Προφανώς και αυτή είναι μια εξολοκλήρου "προσωπική" προσέγγιση και ματιά επαναλαμβάνω. Αλλά μου είχε προκύψει πολύ έντονα η εντύπωση πως από τη μία είχαμε δύο πρωταγωνιστές με πολύ υψηλό κύρος, υψηλή κοινωνική θέση και αποδοχή. Αλλά υπήρχε και αυτό, που "φλέγονταν" από κάτω και δεν ήταν μόνο η βασική τους παρόρμηση, ο έρωτας του ενός για τον άλλο. Από τη μία η Ελοϊζα, που αναζητούσε ουσιαστικά να κόψει τους δεσμούς της από την οικογένεια ή από οτιδήποτε θεωρούσε ότι την περιορίζει. Αντίστοιχα για τον Αβελάρδο, ένα βασικό ερώτημα ήταν, κατά πόσο κατάφερε (ύστερα και από την πράξη ταπείνωσης του - "spoiler alert") να έρθει πιο κοντά με τον εσωτερικό του κόσμο, τα πιο σκοτεινά του ένστικτα ή την επιθυμία του για την Ελοϊζα και γενικά τις παρορμήσεις του; 

Όπως φαίνεται και στην πρώτη φωτογραφία του συγκεκριμένου άρθρου, η ηθοποιός, που υποδύεται την Ελοϊζα επέλεξε με "μαγικό τρόπο" ανάμεσα σε άλλες τις δύο αυτές κάρτες, της Πάπισσας και του Κρεμασμένου. Δείχνοντας τελικά ότι είναι βασικό στοιχείο του ρόλου της. Η σύνδεση, δηλαδή, του κοινωνικού status της Ελοϊζας με τον εσωτερικό της κόσμο, που ήθελε να κόψει τα οικογενειακά της δεσμά και να δει διαφορετικά τον κόσμο της (κάποια από τα βασικά στοιχεία της κάρτας του Κρεμασμένου).

Στη φωτογραφία μετρά κανείς έντεκα κάρτες. Η ιδέα είναι ότι ενώ ξεκινήσαμε με τρεις βασικές κάρτες, χρειαζόταν και άλλες κάρτες για να μας συμπληρώσουν την ιστορία μας. Στο συγκεκριμένο διάβασμα οι έντεκα κάρτες μας αποκάλυψαν τρεις φάσεις της ζωής της Ελοϊζας, που ξεκινάνε με την κάρτα του εραστή και ολοκληρώνονται με την κάρτα της Κρίσης. Στην πρώτη φάση συζητήσαμε πάνω στην ιστορία της Ελοϊζας με τον έρωτά της με τον Αβελάρδο, τη σχέση με τον θείο της, την ανάγκη της να κόψει δεσμά, την κοινωνική της θέση κλπ. Στη δεύτερη φάση συζητήσαμε την περίοδο της ζωής της, όπου η ίδια παρότι είχε καταφέρει να γίνει Υπατία, μέσα της είχε κρατημένο ασίγαστο το πάθος για τον Αβελάρδο και ότι η κοινωνική της θέση ήταν απλά ένας ρόλος για να καλύπτει, ακόμα και να κρύβει τα βαθύτερα ένστικά της, που αποκάλυπτε μόνο σε αυτόν. Ως τρίτη και τελική φάση, συζητήσαμε πλέον την  αναγνώριση αυτού του ζευγαριού ως ένα σύμβολο εραστών, όπου καταφέρανε να ενωθούν, "μετά θάνατον", αφού ύστερα από εντολή της Ιωσηφίνας Βοναπάρτη, που συγκινήθηκε από την ιστορία τους (όπως λέει ο μύθος και αναφέρει ο συγγραφέας) τοποθετήθηκαν μαζί οι δύο τάφοι, της Ελοϊζας και του Αβελάρδου.

Πάνω σε αυτή τη λογική, μπορούν να προσεγγιστούν ρόλοι ενός έργου, αλλά και να γίνει κατανοητή ακόμα περισσότερο η δομή της ιστορίας, που καλούμαστε να αφηγηθούμε. Στην περίπτωση, που δημιουργούμε εμείς μια νέα ιστορία, είναι ένα πολύ βοηθητικό εργαλείο για να βρούμε τη δομή αυτής. Η εφαρμογή, δε, της συγκεκριμένης προσέγγισης μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε οποιαδήποτε μορφή τέχνης, αρκεί να τεθούν τα ερωτήματα...

Κλείνοντας, είναι καλό να αναφερθεί, ώστε να διευκολυνθούν οι ενδιαφερόμενοι των εργαστηρίων, η εξής παρατήρηση. Στο εργαστήρι της Λευκάδας μέσα σε δύο ημέρες προσπαθήσαμε να συνδέσουμε τις κάρτες ταρώ και με το έργο, που δούλευε η ομάδα. Σαφώς προέκυψαν ιδέες και χωρίς το εργαστήρι αυτό, δεν θα υπήρχε το συγκεκριμένο άρθρο. ΑΛΛΑ, είναι πολύ σημαντικό για την ομάδα ΠΡΩΤΑ να εξοικειωθεί με τις ίδιες τις κάρτες σε ένα εισαγωγικό εργαστήρι, ώστε να γίνει με μεγαλύτερη ευχέρεια η μετάβαση στη σύνδεση των καρτών με ένα υφιστάμενο έργο.